Аксарият ҳолларда сувни пластик идишдан истеъмол қиламиз. Лекин, сув қуйилган идиш қандай пластикдан тайёрлангани ҳақидакўпчилик ўйлаб кўрмаса керак. Бу ҳақидаги маълумот этикеткада эмас, балки идиш тубидаги 1 дан 7 гача бўлган рақамлар ва бир неча ҳарфларда берилган.
Пластик идишда сақланган сув неча кундан сўнг инсон саломатлиги учун зарарли бўлади? Техника фанлари номзоди Юрий Гончар шу каби саволларга жавоб берди.
— Кўп одамлар бўш пластик идишларни ташламасликка одатланган ва уларни сув учун қайта ишлатиладиган идиш сифатида ишлатишади, масалан, офисда. Бироқ вақт ўтиши билан бундай идишда сақланадиган сувдаги органик бирикмалар концентрацияси ошиб боради, – дейди Гончар. — Сувнинг пластмасса билан алоқа қилишининг ҳар бир ойи пластикдан сувга чиқариладиган органик бирикмалар концентрациясининг сезиларли даражада ошишига олиб келади. 18 ой давомида бу кўрсаткич барча максимал рухсат этилган концентрациялардан ошади.
Гончарга кўра, бу бўйича тадқиқот олиб борилмоқда.
Мутахассис фикрига кўра, пластик идишни қайта-қайта ишлатиш зарарли. Чунки, қайта-қайта ишлатилган пластик идиш орқали катта миқдордаги органик бирикмалар инсон танасига киради. Уларнинг кўпчилиги канцерогенлар ва заҳарли моддалардир. Шунингдек, у дўкондан ичимлик суви танлашда, сувнинг яроқлилик муддатидан ташқари ёрлиқда «табиий» сўзи бор-йўқлигига эътибор қаратиш лозим.
Аммо бир гуруҳ халқаро тадқиқотчилар томонидан 2 мингга яқин киши иштирокида эксперимент ўтказилганда, сув пластик идишда сақланадиган бўлса, унга бисфенол А кириб қолар экан. Сув билан бирга инсон танасига кирадиган бу заҳарли моддалар жуда хавфлидир.
Олимлар синовда иштирок этувчилардан ҳар куни пластик идишларга қуйиладиган сувни ичишларини сўрашди. Бунда сув турли ишлаб чиқарувчилар томонидан чиқарилган бўлиши керак. Кейин экспертлар томонидан кўнгиллиларда таҳлил ўтказилди ва респондентларнинг 95 фоизида бисфенол борлигини аниқланди.
Тадқиқотчилар, сувни истеъмол қилишни пластик идишлар билан тўлдириш инсонда бисфенол А миқдоридаги пасайиш билан боғлиқлигини аниқлади. Бироқ, бундай натижа 4 кундан кейин кузатилган. Токсик кимёвий бисфенол А пластмассани саноат усулида ишлаб чиқаришда, жумладан, озиқ-овқат ва бошқа маиший буюмларни сақлаш учун контейнерлар яратиш учун ишлатилади. Кўпгина тадқиқотлар натижаларига кўра, ушбу кимёвий модда семизлик, юрак ва қон томирлари, бош оғриғи, гормонал касалликлар ва метаболизм муаммолари сабаби ҳисобланади. Мутахассислар, айниқса, қуёшда ёки юқори ҳароратдаги бошқа шароитларда иситилганда, ичимлик сувидан пластик идишлар ичмасликни маслаҳат беради. Иссиқликнинг пластик идишларга таъсири остида сувда кимёвий моддалар миқдори деярли 55 мартага ошади.
Марямхон АЪЗАМОВА